Το Αξέχαστο Ταξίδι στην Ισπανία

Ο ήλιος στέκει ακόμα ψηλά. Είναι παράδοση ν’ αρχίζουν οι ταυρομαχίες στις 5 τ’ απόγευμα. Αρένα ντελ λος τόρες στη Βαλένθια. Το κοινό αδημονεί ν’ απολαύσει το μοναδικό θέαμα. 15.000 αφιδιονάδος ζητωκραυγάζουν την είσοδο των τορέρος. Ο παρουσιαστής αναφέρει για το τι θα επακολουθήσει. Επικαλείται το δίκαιο του λαού. «Αυτό αποφασίζει αν συνεχίσουμε»… Θέλετε; Si o no? Το show αρχίζει… Η μπάντα παιανίζει πανηγυρικούς ήχους. Παρέλαση, γύρω από την αρένα. Όλοι οι πρωταγωνιστές της κορίντα, εκτός του ταύρου. Η εξέδρα τους υποδέχεται, με συνεχή όλε, όλε. Υποκλίσεις και χαιρετούρες στο κοινό. Τελετουργία. Ο εξαγριωμένος ταύρος περιμένει πίσω από τον φράκτη.

Με το ζόρι τον συγκρατούν. Μπαίνει φουριόζος τρέχοντας από ΄δω κι από ΄κει. Πρώτοι στην μάχη του ρενταντέλ (η αρένα της ταυρομαχίας), οι δύο έφιπποι πικαντόρες. Ρόλος τους είναι, να πλήξουν με την πίκα τους (το κοντάρι με την τριγωνική αιχμή), το «ανίκητο τέρας». Το ερεθίζουν και το προετοιμάζουν, γι’ αυτά που θα επακολουθήσουν. Κτυπούν στους γλουτούς και στην πλάτη του ταύρου. Το αίμα όσο περνάει η ώρα, κοκκινίζει τη μαύρη ράχη του ζώου. Ο πόνος, του έχει τυλίξει το κορμί. Αρχίζει να μουδιάζει. Οι κινήσεις του γίνονται αργές. Παίρνει όση δύναμη του έχει απομείνει κι ορμά στ’ άλογα των πικαντόρες. Αυτά ξαφνιάζονται και αιματοκυλιούνται. Τα κέρατα του ταύρου καρφώνονται στο κορμί τους. Το προστατευτικό ύφασμα που καλύπτει τα πλευρά των αλόγων, είναι για να μην φαίνονται οι τρύπες από τις πληγές. Ο ταύρος αλαφιασμένος όσο τα βλέπει να χλιμιντρίζουν από οίκτο, τόσο και περισσότερο μανιασμένος τους επιτίθεται. Μέσα σε φοβερούς πόνους, τ’ άλογα υποχωρούν.

Το ένα από τα δύο σωριάζεται στο χώμα. Το άλλο έντρομο αποτραβιέται στο κιγκλίδωμα. Κάνει νευρικούς γύρους. Οι θεατές το παροτρύνουν να μην δειλιάσει. Να συνεχίσει. Βάμος, βάμος. Η μουσική καλεί τους μπαντεριγιέρος να μπουν στην αρένα. Αυτοί με θριαμβευτική εμφάνιση, υπερόπτες, εισέρχονται καμαρωτοί. Έχουν το δικό τους ξεχωριστό ρόλο στην ταυρομαχία. Κρατούν τις «μπαντερίγιας», τα μακριά μπαστούνια τους (μ’ ένα τσιγκέλι στην άκρη). Πλησιάζουν με θεατρινίστικες, χορευτικές κινήσεις τον ταύρο, που τους κοιτά αποχαυνωμένος. Τον ενοχλούν, τον προκαλούν, για να μην τυχόν ξεθυμάνει η οργή του! Το αίμα του ζώου στάζει στο χώμα. Οι κηλίδες διαγράφονται σ’ όλη την επιφάνεια της αρένας, Ο ταύρος απελπισμένος αναζητεί διέξοδο φυγής. Επιτέλους ένα τέλος, στο μαρτύριο που περνάει. Όλα γύρω του φαίνονται θολά. Μα δεν το βάζει κάτω. Αντιστέκεται. Η τελευταία μπαντερίγια, λογχίζει για πολλοστή φορά, το σβέρκο του «αδάμαστου». Οι σάλπιγγες καλούν τον ματαντόρ. Κυρίες και κύριοι και τώρα αρχίζει η πραγματική ταυρομαχία. Η μάχη των γενναίων. Βίβα λ’ Εσπάνια. Βίβα λα κορίντα. Χειροκροτήματα, ζητωκραυγές. Όλε όλε. Φωτογραφίες. Πανό με συνθήματα. Η μπάντα παίζει κλασικά φλαμένγκο τραγούδια. Το κρεσέντο της εξέδρας δεν έχει τελειωμό.

Η Ισπανία, σας καλωσορίζει… στο πιο αυθεντικό της θέαμα. Ο ματαντόρ, κρατά το κόκκινο πανί. Το κουνάει για να ξεδιπλωθεί από τις θεατρινίστικες κινήσεις του. Να γίνει βεντάλια, να δείξει στον ταύρο, ότι απόμειναν οι δυο τους. Αυτός κι ο θάνατος. Ο ταύρος δειλιάζει. Δεν περπατά. Τον κοιτά, λες κι είναι μαστουρωμένος. Αν είχε ανθρώπινο μυαλό, θα βλαστήμαγε την ώρα και τη στιγμή που γεννήθηκε. Ο κόσμος τον προτρέπει να δώσει τη μάχη του. Να τρέξει. Να κάνει τέλος πάντων κάτι τι. Να μην πάνε άδικα τα 40 Ευρώ του εισιτηρίου!

Η όραση του ταύρου έχει μικρύνει. Τον τσούζουν τα μάτια. Είναι μάλλον εκείνη η άτιμη βαζελίνη, που του έχουν βάλλει πριν τον αγώνα, για να μην έχει καθαρές ματιές. Για να κάνει τυφλές κινήσεις. Για να ενοχλείται και να μην συσπειρώνει τη δύναμή του. Ο ματαντόρ τον προκαλεί. Το κόκκινο πανί λένε ότι τον ερεθίζει. Μέγα ψέμα. Ο ταύρος έχει αχρωματοψία. Μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα, το πανί ήταν άσπρο. Το έβαψαν κόκκινο, για να μην φαίνονται τα αίματα. Η τελευταία δύναμη της ζωής του, η εφεδρική του ανάσα πριν το τέλος, τον προτρέπει. Επίθεση. Δεν σου απόμεινε τίποτε άλλο. Εφορμά… ακάθεκτος. Επιτέλους! Η εξέδρα, είναι με το μέρος του ταύρου. Τον επευφημεί. Πρέπει ν’ αποδείξει ότι είναι δυνατός. Ότι είναι ξεχωριστός. Ένας μέγας ταύρος. Ο ματαντόρ, αυτοσυγκεντρώνεται. Οργανώνει την άμυνά του. Η ιπποτική συνήθεια έχει τους κανόνες της. Δεν πρέπει να επιτίθεσαι πρώτος. Πρώτα σου την πέφτουνε τα ζώα…

Φτάσαμε στην πιο κρίσιμη φάση της ταυρομαχίας. Ο χορός των πρωταγωνιστών. Ο ταύρος κι ο ταυρομάχος, παίζουν με τον χρόνο. Αναζητούν την κατάλληλη στιγμή της επίθεσης… Ο ταύρος γυρίζει το σβέρκο του για μια στιγμή. Εκείνη την ώρα του καρφώνεται αστραπιαία το σπαθί. Από την αιμορραγία παραπαίει. Ο έμπειρος ταυρομάχος, για να μην αφήσει το ζώο να υποφέρει, επιχειρεί να καρφώσει το σπαθί στην καρδιά του. Το σπαθί γλιστρά. Αντί για τον στόχο, βρίσκει τα πνευμόνια. Ο κόσμος δεν πολυκαταλαβαίνει και πανηγυρίζει. Ζητωκραυγάζει υπέρ του ταυρομάχου. Ο άνθρωπος κέρδισε για μια ακόμη φορά. Αυτό σημαίνει πυγμή. Το να ‘χεις καρδιά παλικαριού!

Οι αφιδιονάδος της κορίντα απαθανατίζουν τις τελευταίες στιγμές του ζώου. Θα είναι το φωτογραφικό κειμήλιο από το ταξίδι στην Ισπανία. Να καμαρώνουν αυτοί κι οι φίλοι τους. Ο ταύρος δεν πέθανε. Η αιμορραγία τον ρίχνει κάτω. Σφαδάζει… Δεν είναι ωραίο αισθητικά το θέαμα. Όπως και να το κάνουμε, υπάρχει «ανθρωπισμός»! Κάποιος μπαίνει κρατώντας ένα στιλέτο και το καρφώνει προς το μέρος του εγκεφάλου. Ε, του κερατά. Δεν θα ψοφήσει; Τον σέρνουν έξω από την αρένα, με διθυραμβικά παιανίσματα της μπάντας. Είναι παράλυτος. Εγκαταλείπεται σε μια γωνιά. Του έχουν μείνει λίγα δευτερόλεπτα ζωής, μέχρι να φτάσει ο χασάπης να τον τεμαχίσει. Η ταυρομαχία τέλειωσε. Οι θεατές, για επιδοκιμασία του θεάματος, κουνούν άσπρα μαντιλάκια. Όμως η τελετή συνεχίζεται…Το πλήρες πρόγραμμα του τουρίστα προβλέπει και δείπνο. Σε διαλεκτό τόπο, με κατάλληλο ντεκόρ και με κρέας ταύρου. Αν είστε τυχεροί, θα φάτε και τους όρχεις του, που κάνουν καλό. Θα πάρετε και αυτόγραφο, από κάποιο περαστικό ταυρομάχο.

Μια βόλτα στη χασιέντα

Στο στάβλο ταΐζουν καλά τον ταύρο. Πρέπει να έχει πολλές δυνάμεις. Παίρνει βιταμίνες με ενέσεις. Τον ντοπάρουν επίσης με αμφεταμίνες. Δεν έχει ανάγκη. Στο κάτω κάτω, δεν θα περάσει από ντραγκ-τεστ. Που και που, σε μερικούς άγριους ταύρους, τους κάνουν ηλεκτροσόκ, για να τους πέσει ο τσαμπουκάς. 'Οταν φτάσει η ώρα της μάχης, του βάζουν μπαμπάκι στα ρουθούνια για ν’ αναπνέει δύσκολα. Του κτυπάνε τα νεφρά με αμμόσακκους, για να μην του αφήσουν σημάδια. Πονάει και θέλει να κατουρήσει. Λένε ότι έτσι του «κόβονται» τα πόδια. Του έρχονται ρίγη. Του βάζουν στους γλουτούς τερεβινθίνη (ρητίνη κοκορεβιθιάς), για να έχει φαγούρα. Δεν πρέπει να στέκεται ακίνητος. Λιμάρουν τα κέρατά του, για να μην είναι αιχμηρά. Λόγοι ασφαλείας για το κοινό και για τον ταυρομάχο. Μόλις πάρουν το σήμα έτοιμοι, του προσθέτουν και μια πρέζα κοκαΐνης στα ρουθούνια, για να πάρει τα πάνω του…

Τα φαντάσματα

Τ’ άλογα που παίρνουν μέρος στην ταυρομαχία είναι γέρικα κι άρρωστα, με χαμηλό δείκτη αντίστασης. Στοιχίζουν φτηνά κι είναι κρέας επί σφαγή. Κάθε χρόνο σκοτώνονται στις ταυρομαχίες περίπου 5.000 άλογα. Φοράνε τις υφασμάτινες καλύπτρες κατά τη διάρκεια της ταυρομαχίας, γιατί παλαιότερα, χωρίς τις κουκούλες, έβλεπες τα έντερα τους να σέρνονται στο χώμα. Σε μερικές περιπτώσεις έχουν κόψει τις φωνητικές χορδές των αλόγων, για να μην χλιμιντρίζουν και δείχνουν στους θεατές ότι φοβούνται.

Ατραξιόν

Ετησίως, από τον Μάρτιο μέχρι τον Οκτώβριο που διαρκούν οι ταυρομαχίες στην Ισπανία, τις παρακολουθούν πάνω από 55 εκατ. θεατές, σε 4200 ταυρομαχίες. Οι ταύροι που φονεύονται, είναι περίπου 18.000. Κάθε ταυρομαχία περιλαμβάνει 3 παραστάσεις (με 6 ταύρους). Τα κέρδη ξεπερνούν τα 20 εκατ. Ευρώ (στοιχεία της El Pais). Το κύκλωμα των ταυρομαχιών περιλαμβάνει 150.000 απασχολούμενους. Η πλειοψηφία των θεατών είναι τουρίστες (το 65% είναι Ιάπωνες και Λατινοαμερικάνοι). Πολλοί έχουν τάσεις εμετικές μετά τον αγώνα. Για να διαφημιστούν οι ταυρομαχίες, παρουσιάζονται διάφορες ατραξιόν στο εξωτερικό. Στην Ιαπωνία και Ρωσία έχουν γίνει της μόδας. Σε ειδικά σχολεία της Ισπανίας, κάνουν επιδείξεις ματαντόρ, παιδιά. Στη μίνι κορίντα (τη λεγόμενη νοβιλάντα), 12χρονοι σκοτώνουν μοσχαράκια!

H ιστορία

Στους τοίχους των ράμπλας της Αραγονίας, οι φωτογραφίες και τα σκίτσα των μεγάλων μαντατόρ Χουάν Μπελμόντε, Γιοσολίτο Μανολέτε, Χοσέ Γκομέθ, Ελ Κορντομπές, είναι οι μυθικές συνέχεις των λαϊκών ηρώων, που ξεκίνησαν το άθλημα αυτό, με τους άγριους ταύρους της ιβηρικής χερσονήσου. Ο εθνικός ήρωας της Ισπανίας Θιδ, ήταν ταυρομάχος. Η κορίντα στα χρόνια του Κάρολο του Β’ (1665-1700) απέκτησε μεγάλη αίγλη. Όμως για πρώτη φορά, ο πρωθυπουργός του Κάρολο του Δ΄ Γκοντόι την απαγόρευσε (1788-1808). Επανήλθε επί Ιωσήφ Βοναπάρτη το 1810. Σήμερα θεωρούνται ένα κειμήλιο του πολιτισμού τους!

Η τέχνη στην αρένα

«Τραγωδία του Θανάτου», χαρακτηρίζει ο νομπελίστας συγγραφέας Χεμιγουέι τις ταυρομαχίες. Το 1932 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Θάνατος τ’ απομεσήμερο», που αναφέρεται στο αγαπητό του θέαμα. Παραπλήσια άποψη είχαν και οι: Λόρκα, Πικάσο κι ο Γκόγια (έκανε πορτρέτο του με τη στολή του ματαντόρ).

Έντουαρντ Μανέ: Ο θάνατος του ταυρομάχου. Μανουέλ Βιθέντ (Ισπανός Δημοσιογράφος): «Θα δεχτώ ότι η κορίντα είναι τέχνη, αν αναγνωριστεί κι ο κανιβαλισμός ως γαστρονομία».

Η ανάποδη

Όλα καλά κι ωραία. Αν τυχόν όμως ο ταύρος, κτυπήσει τον ματαντόρ; Τότε τον περιμένει η εκδίκηση των συναδέλφων. Τον παίρνουν μέσα οι ταυρομάχοι και βγάζουν το άχτι τους πάνω του. Συναδελφική αλληλεγγύη. Κάθε χρόνο τραυματίζονται 25- 30 ταυρομάχοι.

Antitaourina

Είναι το σήμα κατατεθέν κατά των ταυρομαχιών. Η κυβέρνηση της Ισπανίας έχει υποσχεθεί, ότι μελλοντικά, θα βάλλει το θέμα της απαγόρευσής τους. Τώρα φοβάται τις αντιδράσεις του κοινού! Στην Καταλώνια μόνο, έχουν απαγορευτεί. Η Πορτογαλία που έχει κι αυτή ταυρομαχίες, δέχθηκε κάποιες προδιαγραφές. Απαγορεύεται φανερά, η δολοφονία του ταύρου. Όχι μπροστά στους θεατές. Μόνο μέσα στο στάβλο, στα μουλωχτά.

Μιχάλης Μιχελής

Ο σεβασμός προς τη ζωή δεν σημαίνει την άρνηση μιας "απάνθρωπης" φυσικής πραγματικότητας όπου υπάρχουν συμβιώσεις αλλά και ανταγωνισμοί… Κάτω από αυτό το πρίσμα νομίζω ότι πρέπει να δει η Οικολογία και μερικά φαινόμενα που προέρχονται από ένα βάρβαρο παρελθόν της σχέσης ανθρώπου - φύσης και τα οποία ξενίζουν στις μέρες μας, όπως είναι π.χ. οι ταυρομαχίες. Όχι βέβαια ότι σήμερα έχει εκλείψει η βαρβαρότητα, το αντίθετο μάλιστα συμβαίνει όταν η σύγχρονη τεχνολογία επιστρατεύεται για το ταχύτερο ξεκλήρισμα της φύσης, όπως π.χ. στην περίπτωση των τροπικών δασών. Η ταυρομαχία είναι ένα κατάλοιπο του παρελθόντος που μπορεί να μας εξοργίζει, αλλά δεν μπορούμε με οικολογικά κριτήρια να ζητούμε την άμεση κατάργηση του. Οι ταυρομαχίες αποτελούν κατά κάποιο τρόπο ένα σύμβολο του φόβου και του μένους του ανθρώπου, τουλάχιστον του δυτικού και χριστιανικού, απέναντι στην άγρια φύση με την οποία βρίσκεται σε παραδοσιακή διαμάχη.

Μ' αυτή την έννοια, πρόκειται για την αντανάκλαση μιας νοοτροπίας και στάσης που αντιστοιχεί σ' ένα ολόκληρο τρόπο ζωής, επομένως είναι ένα πολιτιστικό στοιχείο. Ο τοπικός πολιτισμός, όπως διαμορφώθηκε από αιώνες κοινωνικής εξέλιξης, απαιτεί την τελετουργική θανάτωση του ταύρου με στόχο το θέαμα, την ψυχαγωγία και την εκτόνωση του συλλογικού απωθημένου. Η κοινωνία έχει ανάγκη να δείξει ότι "η πνευματική υπεροχή του ανθρώπου υποτάσσει το μαινόμενο κτήνος", επειδή στην καθημερινή πάλη του ανθρώπου για την επιβίωση συχνά τα πράγματα συνέβαιναν αντίστροφα. Η βία μπορεί να μην είναι τέχνη αλλά είναι σίγουρα μέρος της κουλτούρας, όσο και το θέατρο ή η γλυπτική. Οι φωνές για λύπηση, επιείκεια, αγάπη προς τον ταύρο αποτελούσαν ανέκαθεν μειοψηφία και μόνο πρόσφατα αποκτούν μεγαλύτερη ισχύ, επειδή πηγάζουν και ενισχύονται από τις πολιτιστικές και ιδεολογικές αλλαγές των τελευταίων 5εκαετιών.

Ωστόσο οι αλλαγές αυτές δεν έχουν ωριμάσει στην τοπική κοινωνία και οι παρεμβάσεις των ξένων ζωόφιλων για να καταργηθούν οι ταυρομαχίες ηχούν περίεργα στους ντόπιους.
Όμως όπως σωστά αναλύεται στο παραπάνω άρθρο, οι ταυρομαχίες σήμερα έχουν χάσει σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό τους χαρακτήρα. Κάτω από την πίεση των τουριστικών συμφερόντων έχουν γίνει ένα στημένο θέαμα με σκοπό να ελαφρύνουν το πορτοφόλι του ξένου τουρίστα. Μήπως λοιπόν βασικός μας στόχος δεν πρέπει να είναι οι ίδιες οι ταυρομαχίες, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο διεξάγονται σήμερα: θα έπρεπε να γίνεται σαφής διάκριση ανάμεσα στην παραδοσιακή ταυρομαχία ως πολιτιστική έκφραση και στη σύγχρονη εμπορευματοποιημένη εκδοχή της.

Ένας λάτρης του είδους, όπως ο Χέμινγουεϊ θα ήταν παράλογο και άδικο να στερηθεί το έστω βάρβαρο θέαμα της "τραγωδίας του θανάτου". Αντίθετα, είναι απαραίτητο να προστατεύονται απ' αυτό οι ανήλικοι θεατές όνο, όπως πολύ σωστά γινόταν παλιότερα, ενώ για τους ενήλικους, οι απαγορεύσεις δεν μπορούν να θεωρηθούν θεμιτό μέσο.

Μόνο μια συστηματική προσπάθεια προπαγάνδας, παράλληλα με την αύξηση της γενικότερης ευαισθησίας της κοινωνίας, μπορεί να οδηγήσει μια μέρα στην φυσιολογική κατάργηση μιας δραστηριότητας που θα είναι πια εκτός εποχής. Τα ίδια εξάλλου ισχύουν και για άλλες σκληρές παραδοσιακές πρακτικές, όπως είναι το κυνήγι. Όμως, αν η λογική επιβάλλει ανεκτικότητα, η καρδιά εξεγείρεται και απαιτεί άμεσες αλλαγές, την εφαρμογή των ιδεών μας "εδώ και τώρα". Και εκείνοι από τους μαχόμενους οικολογιστές που μπορούν να εγκλωβίσουν τον αυθορμητισμό τους στην "τέχνη του εφικτού" είναι βέβαια μειοψηφία.

Κ. Χατζημπίρος

Περιοδικό ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΖΩΗ

τεύχος 121, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2001

Καλά όλα αυτά κύριε καθηγητά, όμως γιατί πρέπει πάντα να την πληρώνουν τα ζώα προκειμένου να εκτονώνεται το ανθρώπινο συλλογικό ασυνείδητο που έχει απωθημένα; Μήπως είναι "λίγο" άδικο και άστοχο; Η ανθρωπότητα πότε θα αναλάβει την ευθύνη των πράξεών της και θα ωριμάσει;